گردآورندگان:

واکسن بدو تولد، شامل واکسن سل یا همان ب ث ژ و واکسن فلج اطفال است. واکسن سل تزریقی است و واکسن فلج اطفال خوراکی است که در زمان بدو تولد انجام می گیرد. در این مقاله درباره واکسن های بدو تولد صحبت شده است.

واکسن‌های بدو تولد، واکسن «سل یا همان ب ث ژ و واکسن خوارکی فلج اطفال و واکسن هپاتیت (ب)» می‌باشد.

واکسن بدو تولد سل یا واکسن «ب ث ژ»

این واکسن از میکروب زنده‌ی ضعیف شده‌ی سل گاوی تهیه می‌شود و به مقدار0.1 میلی لیترآن را در سطح خارجی بازوی راست، داخل جلد تزریق می‌نمایند. تزریق واکسن ب. ث. ژ. تا حدود 80 درصد موجب محفاظت و مقاومت در برابر ابتلا به بیماری سل می‌گردد. این واکسن بدو تولد تزریق می‌گردد که بهترین سن برای تزریق آن است. در صورتی که واکسن بدو تولد تزریق شود، مقدار واکسن مورد نیاز، نصف مقدار کودکان بزرگ تر می‌باشد و احتیاج به آزمون جلدی توبرکولین ندارد، ولی اگر بعد از آن حتی 4 تا 6 هفته بعد از تولد تزریق گردد، ابتدا باید آزمایش جلدی توبرکولین انجام شود و اگر این آزمایش منفی باشد یعنی در محل آزمایش توبرکولین واکنشی به وجود نیاید، می‌توان به کودک واکسن ب. ث. ژ. تزریق نمود.

پس از تزریق واکسن ب. ث. ژ چه چیزی ممکن است اتفاق بیافتد؟

ایجاد برجستگی در محل تزریق

بعد از تزریق واکسن ب. ث. ژ، واکنشی در محل تزریق بدین صورت انجام می‌گردد. در حدود سومین هفته بعد از تزریق، در محل تزریق، برجستگی پیدا می‌شود که به تدریج بزرگ و قرمز می‌شود. سپس قاعده‌ی برجستگی، سفت و پوست روی آن قرمز و شفاف و نازک می‌شود و هاله قرمزی دور آن پیدا می‌شود. بعد از آن رنگ سرخ برجستگی به تدریج تیره می‌گردد و تبدیل به تاول چرکی می‌شود. پوست روی تاول به تدریج نازک و بالاخره سوراخ می‌شود و ترشحات داخل آن خارج می‌گردد. بعد از سه هفته‌ی دیگر روی زخم دله بسته می‌شود. چند هفته بعد دله‌ی روی زخم خود به خود می‌افتد و جوشگاه فرو رفته‌ای در محل آن باقی می‌ماند. این جوشگاه نیز بعد از ماه‌ها صاف می‌شود، ولی جای واکسن برای همیشه مشخص خواهد بود.

واکنش پوستی واکسن ب. ث. ژ. درد ندارد و کودک دچار تب نمی‌شود، ولی به ندرت ممکن است 20 تا 40 روز بعد از تزریق، کودک یک یا دو روز مختصری تب کند.

گاهی واکنش شدید است و در محل تزریق ممکن است زخم عمیقی ایجاد شود که آن هم خود به خود پس از چند ماه بهبود می‌یابد. اگر محل تزریق واکسن بدو تولد ب. ث. ژ، با میکروب‌های مختلف آلوده گردد، ممکن است در محل واکسن، آبسه‌ی چرکی ایجاد شود. در چنین شرایطی کودک باید به وسیله‌ی پزشک، معاینه و درمان گردد.

برای جلوگیری از عفونت محل واکسن، مادر باید لباس‌های کودک را زود به زود عوض نماید و او را حمام کند. در هنگام حمام کردن نوزاد دستور خاصی وجود ندارد، ولی از دست زدن به محل واکسن باید خودداری کرد و ترتیبی داده شود که کودک نتواند محل واکسن را بخاراند. اگر در خلال دو ماه پس از تزریق واکسن بدو تولد ب. ث. ژ، هیچ واکنشی در محل تزریق ایجاد نشد، والدین باید کودک را برای آزمون جلدی و تزریق مجدد واکسن ب. ث. ژ. به مراکز بهداشتی ببرند.

بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل

در بعضی مواقع چند ماه پس از تزریق واکسن ب ث ژ ممکن است غدد لنفاوی زیر بغل یا بالای استخوان ترقوه همان طرف که واکسن تزریق شده است، بزرگ گردد و مادر در موقع حمام کردن کودک در زیر بغل یا بالای استخوان ترقوه‌ی طرف راست او غده‌ای حس کند. مادر باید بداند که این غده دردناک نیست و اهمیت ندارد. این غده خود به خود از بین می‌رود یا کم کم بزرگ می‌شود و درون آن ترشح چرکی جمع می‌گردد که به تدریج پوست روی آن نازک گشته و پوست سوراخ می‌شود و ترشح درون غده خارج می‌گردد. در چنین حالتی مادر باید لباس‌های کودک را هر روز عوض نماید و او را حمام کند و لباس آزاد به او بپوشاند. اگر امکان حمام کردن وجود ندارد، هر روز زیر بغل او را با آب و صابون بشوید و تمیز نماید. با این عمل زخم به تدریج التیام می‌یابد و به تدریج محو می‌گردد.

در صورتی که پدر و مادر از بزرگ شدن و چرکی شدن غده‌ی لنفاوی زیر بغل کودک خود نگران هستند، باید با پزشک کودکان مشورت نمایند و غده‌ی لنفاوی مزبور به وسیله‌ی جراح کودکان کاملاً برداشته و خارج شود، در این صورت زودتر بهبود می‌یابد و داغی در محل آن به وجود نخواهد آمد.

واکسن بدو تولد «فلج اطفال»

بیماری فلج اطفال، بیماری است ویروسی که اگر کودک به آن مبتلا گردد دچار بیماری فلج اندام‌ها می شود و تا آخر عمر ممکن است دچار معلولیت گردد، اگر این ویروس مغز را مبتلا سازد، کودک دچار فلنج تنفسی شده و منجر به فوت او می‌گردد.

دو نوع واکسن بدو تولد فلج اطفال وجود دارد، یکی واکسن ویروس زنده‌ی ضعیف شده و دیگری واکسن کشته شده که هر دو در پیشگیری از بیماری فلج اطفال در کودکان موثر است. به علت مزایایی که نوع خوراکی واکسن دارد در کشور ما نوع خوراکی آن داده می‌شود. خوشبختانه در ایران غیر از دادن واکسن، واکسیناسیون همگانی فلج اطفال نیز به کودکان کمتر از 5 سال در سال‌های اخیر اجرا شده است که در پیشگیری از بیماری فلج اطفال بسیار موثر و موفقیت آمیز بوده است به طوری که امید است این بیماری در کشور ما ریشه کن گردد.

دادن این واکسن شرایط خاصی ندارد و به کودکی که شیر مادر می‌خورد یا از شیر غیر مادر خود تغذیه می‌کند، هم می‌توان داد و لزومی ندارد که قبل یا بعد از واکسن به کودک شیر داده شود. اگر کودک بعد از خوردن واکسن بدو تولد فلج اطفال مختصری استفراغ کند، احتیاج به دادن مجدد واکسن نیست.

اگر به نوزاد در موقع تولد در زایشگاه یا بیمارستان به عللی واکسن فلج اطفال داده نشود، در اولین فرصت باید این کار صورت پذیرد. در بعضی از کشور‌ها واکسن فلج اطفال کشته شده IPV در چهار نوبت دو ماهگی، چهار ماهگی، 6 تا 12 ماهگی و بالاخره در 4 تا 6 سالگی تزریق می‌شود.

واکسن بدو تولد «هپاتیت (ب)»

ویروس هپاتیت ب میتواند باعث بیماری دراز مدت کبد شود، مثل سیروز یا سرطان کبد. کودکانی که به هپاتیت ب آلوده شوند به احتمال 90 %عفونت مزمن در طول عمرشان خواهند داشت.

هپاتیت ب بسیار مسری است و میتواند به آسانی از راه های زیر منتقل شود:

· انتقال به کودک در زمان تولد از طریق مادری که به عفونت آلوده است

· خراش پوستی با اقالم ناپاک مثل سوزن و تیغ

· تماس مستقیم با خون کسی که آلوده است و یک زخم باز، مثل خراشیدگی و بریدگی

· آمیزش جنسی با یک فرد آلوده.

واکسن هپاتیت ب برای نوزادان

واکسن هپاتیت ب به تمام نوزادان در بدو تولد داده میشود تا از پخش بیماری از مادر آلوده به نوزادش جلوگیری شود. بعضی وقت ها مادر ممکن است نداند که بیماری را دارد و از پخش بیماری در ماه های اول از افراد آلوده ای که در همان منزل زندگی میکنند یا کسان دیگری که ممکن است آلوده باشند جلوگیری شود.

زمانبندی واکسیناسیون هپاتیت ب

توصیه میشود که نوزاد یک نوبت واکسن هپاتیت ب در زمان تولد یا در هفت روز اول زندگیش و پس از آن سه نوبت در سنین 6 هفتگی، 4 و 6 ماهگی این واکسن را دریافت کند.

ایمنی واکسن هپاتیت ب

تجربه گسترده ای نشان میدهد که واکسن هپاتیت ب امن است و نوزادان بخوبی آن را تحمل میکنند. معمولترین عوارض جنبی واکسن ناچیزند و شامل قرمزی و تورم در محل تزریق میباشد.

واکسن هپاتیت ب تأثیری بر شیردهی ندارد.

منبع: farda.fr/003Jtu و https://www.health.nsw.gov.au

ماهنامه الکترونیکی سیب / مهر 99